Snelle veranderingen trekken onze aandacht. Liveblogs, social media updates, trends en technische snufjes. Het nodigt ons uit tot kortetermijndenken, tot steeds zoeken naar iets nieuws. Maar is dat wel zo verstandig? Kunnen we ook op een andere manier naar tijd kijken?
“Wij zijn de schenkingen uit het verleden”, zo begint Roman Krznaric zijn boek De goede voorouder. Hij noemt daarbij allerlei voorbeelden: het begin van de landbouw tienduizend jaar geleden in Mesopotamië, wetenschappelijke ontdekkingen zoals het polio-vaccin, de steden waarin we wonen, de kunstwerken die we bewonderen in musea.
Het herinnert ons eraan dat we eigenlijk maar een heel klein onderdeel zijn van een heel lange geschiedenis. Is ons denken en doen wel zo belangrijk, en zo ja – op welke manier?
Kathedraaldenken
Krznaric wijt veel van de problemen die we nu hebben aan onze focus op de korte termijn: het milieu lijdt onder onze drang naar consumptie, de financiële markten zijn als bubbels die eerst opgeblazen worden om vervolgens uiteen te spatten.
Wat we nodig hebben is een visie voor de lange termijn, meent Krznaric. Hij noemt dat het kathedraaldenken: de kunst van het plannen voor de verre toekomst. Klinkt dat als een fantasie? Nee, zegt Krznaric: de geschiedenis zit er vol mee. Denk aan letterlijke kathedralen, zoals de Sagrada Familia, waar al jaren aan gebouwd wordt. Maar ook aan sociale bewegingen, zoals de suffragettes die decennia lang streden voor vrouwenkiesrecht, en de Europese Unie opgericht met als doel nationalistische conflicten in de toekomst te voorkomen.
Een trager tempo
Ook theatermaker en schrijver Marjolijn van Heemstra pleit voor langetermijndenken. Alleen op die manier kunnen we onze visie verbreden en ons gedrag veranderen. Niet door op stel en sprong iets te doen, maar door een “mentaliteitsverandering die nodig is om ons écht anders te verhouden tot elkaar en de planeet waarop we leven”.
Wat haar daarbij hielp, schrijft ze in een opiniestuk in de Volkskrant, is het voorstelbaar maken van al die verschillende tempo’s. Amerikaanse toekomstdenker Stewart Brand tekende ze uit in een overzichtelijk schema: zes opeengestapelde lagen die elk een ander ritme vertegenwoordigen.
De bovenste laag is de snelste laag, van de waan van de dag. Iets waar we grotendeels onze aandacht op richten. Het moet nú, volg de trends, wees op de hoogte. De twee onderste lagen zijn die van cultuur en natuur. Trage tempo’s, van herinnering, integratie en stabiliteit. Van eeuwenoude tradities en evolutie.
Wat wil jij nalaten?
Hoe kunnen we meer aandacht hebben voor die traagheid? In elk geval door minder aandacht te hebben voor het urgente. Maar door te onderzoeken hoe wij goede voorouders kunnen zijn voor toekomstige generaties. Stil te staan bij wat je wilt nalaten. En dan ook een stapje in de goede richting te zetten.
Wil je verder lezen?
Elke zondag een inspirerende overdenking in je mailbox?
Met bijpassende reflectievragen om zelf mee aan de slag te kunnen. Meld je hieronder aan. ⬇️