Activist Rozemarijn van ’t Einde: ‘Mijn doel is om een irritant brandalarm te zijn’
Vroeger gaf ze pesters een grote mond. Nu staat klimaat- en vredesactivist Rozemarijn van ’t Einde op de A12 en bezet ze lobby’s. Zelfs een keer in toga, want naast activist is Rozemarijn theoloog en dominee. Wat drijft haar? Wat mag haar activisme kosten? En wat kunnen we zelf doen?
Hoe liep jouw pad naar activisme? Was je vroeger al activistisch?
Ik ben altijd wel iemand geweest die van zich liet horen. Mijn moeder hield vroeger soms haar hart vast als ik de pesters van mijn oudere broer of zus een grote mond gaf. Toch is er voor mij wel een soort omslagpunt waar ik echt activist werd. Voor mij was dat het verschil tussen mij uitspreken over dingen of een mening hebben, naar me echt beschikbaar stellen om daar wat mee te doen. Ik wist van tevoren echt niet veel over klimaat, maar ik wist dat er iets mis ging en daar wilde ik iets aan doen.
Ik wilde meer doen dan makkelijk is. Ik stapte een drempel over en ging meedoen aan een demonstratie. Ik denk dat dat is wat deze tijd van ons vraagt: dat je een stap in het onbekende neemt naar wat oncomfortabel is. Je hebt als burger invloed en draagt verantwoordelijkheid. Ook al zijn de problemen niet jouw schuld. Je hebt een rol te spelen, groot of klein. Denk niet ‘ik ben niet zo, ik ben geen activist’. Er zijn allerlei verschillende manieren die passen bij verschillende mensen, voor en achter de schermen.
Hoe kunnen we de invloed die we volgens jou hebben dan gebruiken?
Onze blik wordt vaak de verkeerde kant op gestuurd. Dan wordt er gezegd: ‘een beter milieu begint bij jezelf’. Terwijl we weten dat burgers al veel doen en de overheid en bedrijven juist niet. Natuurlijk kun je goede consumentenkeuzes maken, alles helpt, maar je hebt veel meer effect als je andere dingen doet. Als je over vijftig jaar terugkijkt is niet de vraag: ‘heb ik plasticvrij geleefd?’, maar: ‘heb ik gedaan wat ik kon om het tij te keren op politiek gebied?’
Daarvoor voelen we ons vaak te klein en machteloos. Maar dat zijn we niet! Ga maar eens stilstaan op een zebrapad en kijk naar de chaos die je creëert als je even tegen de stroom ingaat. Je hebt meer macht dan je denkt! Kijk bijvoorbeeld naar de pensioenfondsen ABP en Pensioenfonds Zorg en Welzijn. Na petities en grote demonstraties hebben we met kleine groepjes de lobby’s bezet en zo hebben we als beweging miljarden euro’s, wel tussen de tien en twintig miljard van koers verlegd, van vervuilend naar duurzaam.
In zekere zin voelt dat als het belangrijke vuile werk, want een lobby bezetten is wel hard. Je kunt nog zo lief zijn, maar je bent ongewenst en mensen voelen zich ongemakkelijk door jouw actie. Maar je legt een spanning bloot die er al was.
Dat ongemak is belangrijk voor jou hè? Het mag jou veel kosten?
Het is een voorrecht dat ik de keuze heb of het me wat mag kosten of niet. Er zijn allemaal mensen die daar geen keuze in hebben. Die hebben geen eten of verliezen hun huis. Wat stelt mijn ongemak nou helemaal voor? Maar inderdaad, het is wel kwetsbaar om je lichaam beschikbaar te stellen. En heel krachtig. Je lichaam is dan ineens een horde voor het systeem om door te gaan op de verwoestende weg.
Jij hebt een ziekte. Hoe is het om met jouw ziekte en een rolstoel te demonstreren?
Eerst had ik geen rolstoel. Dat was eigenlijk zwaarder. Sinds ik een rolstoel heb, word ik ineens voorzichtiger behandeld door de politie, dus eigenlijk geeft mijn rolstoel me een privilegepositie. Dat is soms wel cru.
Ik denk ook dat mijn ziekte helpt om de ernst van de situatie te begrijpen. Je lichaam heeft mechanismen om je bloed tegen de zwaartekracht in te pompen en bij mij werkt dat niet goed. Iets wat zo vanzelfsprekend is, werkt niet. Dat is gewoon niet voor te stellen als je gezond bent. Eigenlijk is het ook zo met de verhitting van de aarde. Ik kan voelen hoe allesomvattend het is als je zoiets uit balans brengt. Door mijn ziekte doorvoel ik: dingen kunnen uit balans raken en dat kun je niet zomaar terugdraaien.
Je bent ook dominee en theoloog. Welke rol speelt dat in wat je doet?
Ik heb lang geworsteld met de gangbare westerse theologie. Nu lees ik veel bevrijdingstheologie en denk ik: ‘dat is precies hoe ik erin sta!’. De bekende bevrijdingstheoloog Gutiérrez ziet God als een bevrijder voor de onderdrukten. Als je de Bijbel zo gaat lezen kantelt alles. In de meeste theologie gaat het veel over individuele zonde, maar als we het kader van systemische, maatschappelijke zonde daarin niet meenemen vind ik dat futiel. Zonder aandacht voor het zondige systeem voelt het ongepast om mensen individueel af te rekenen. De bevrijdingstheologie laat zien dat we deel kunnen nemen aan het bevrijdende werk van God. Dat laat ons anders naar onszelf en de wereld kijken.
Wat voor reacties krijg je op wat je doet?
Eigenlijk is het nog best vaak positief. Het is de aard van het beestje van het disruptief zijn dat mensen daar aanstoot aan nemen en dat vind ik ook prima. Het hoort erbij. Mijn doel is om een irritant brandalarm te zijn. We missen de afslag naar een leefbare aarde en dat mag niet geruisloos gebeuren. We moeten lawaai maken. Dan maakt het niet uit of mensen dat waarderen of zich eraan irriteren, ze hebben het in ieder geval gehoord. Het is mijn taak om iedereen een beetje meer op te schuiven, niet om iedereen naar mijn kant te krijgen.
De laatste tijd ben je meer met de situatie in Gaza bezig. Zijn de reacties anders dan wanneer het over klimaat gaat?
In de christelijke wereld zijn de reacties negatiever. Daar zie ik een soort dweperij met Israël. Ik weet nog hoe ongemakkelijk ik me voelde toen ik in Israël en Palestina was. Israël werd als een soort bijbels museum gezien, terwijl daar gewoon mensen worden onderdrukt. En dan zeggen: ‘Kijk, hier heeft Jezus gelopen’. Dat interesseert me geen fluit. Ik denk niet dat Jezus het ermee eens zou zijn dat we ons daarmee bezig zouden houden in plaats van met de onderdrukking van mensen vier kilometer verderop in Bethlehem.
Veel van wat je zegt klinkt alarmerend. Hoe houd jij hoop?
Soms heb ik geen hoop. Dat hoort erbij. Ik probeer die hopeloosheid deel te maken van mijn activisme. Als dat lukt, is activisme het meest krachtig. Bovendien ontstaat juist in het erkennen van de beklemmende situatie hoop. Als je ziet wat er misgaat, dan kun je in actie komen. Dan kun je helpen om bergen te verzetten.
Over Bram
In de wereld van zingeving en mentale gezondheid speurt Bram naar alternatieven. Alternatieve blikken. Alternatieve keuzes. Alternatieve manieren van leven. In zijn verhalen, zijn boek Onzeker Weten én in zijn dagelijks werk als fietskoerier.
Tweewekelijks een inspirerende overdenking in je mailbox?
Met bijpassende reflectievragen om zelf mee aan de slag te kunnen. Meld je hieronder aan. ⬇️
