Impact is het nieuwe goud. De wereld moet anders. We willen bijdragen. Iets veranderen. Helpen. Aan de slag met onze idealen en goede dingen doen. Journalist Frank Mulder startte een woongroep in Utrecht Overvecht en wordt erom geprezen. ‘Idealist’ wordt hij genoemd en dat irriteert hem. Vanuit zijn woongroep zoekt hij naar een andere weg. Verandert er echt iets als we goed doen?
Zou jij jezelf een idealist noemen?
Nee. Ik hoop ook niet dat mensen mij zo zien, al weet ik dat dat soms wel zo is. Ik hoop dan dat ze nadat ze me ontmoet hebben, erachter komen dat het niet zo is.
Waarom zouden mensen jou als idealist zien?
Ik woon in een woongroep en daar vangen we vluchtelingen op. We hebben een ruimte voor buurtmaaltijden, allerlei activiteiten en een buurtkerkje met mensen om ons huis heen. Ik ben maatschappijkritisch en schrijf daarover bij de Groene Amsterdammer. Zo probeer ik mijn stem in het debat over duurzaamheid te laten horen. Mensen zeggen dan: ‘wat goed dat je dat doet’. Dat vind ik heel irritant. Dan begrijpen ze niet wat er gebeurt.
Wat begrijpen ze dan niet?
De meeste mensen willen goede dingen doen. Maar we zitten vast in een wereld waarin we onze agenda laten structureren door andere dingen. Door allerlei krachten, zoals het afbetalen van je hypotheek, de veertigurige werkweek of iets heel structurerends zoals de woningmarkt. Dat bepaalt voor een groot deel je leven. Je belandt in bepaalde subcultuurtjes met mensen die op jou lijken. Als je dan goede dingen wilt gaan doen dan wordt het vaak vrijwilligerswerk. Jij bent de goede helper en de ander is de ontvanger. Dat doorbreekt die scheidende structureren niet. Daarom vraag ik me af of goed doen is wat de wereld nodig heeft.
Wat volgens mij hier gebeurt in een woongroep is dat wij een soort ruimte uithakken in de woningmarkt. Wij hebben onze eigen regels. Wij toetsen niet op inkomen, maar mixen juist mensen van verschillende achtergronden. Zo creëren we een ontmoetingsplek waar we aan tafel zitten met mensen uit Afrika, het Midden-Oosten en uit Nederland, dokters en mensen die niet kunnen lezen. Ze zitten aan één tafel en moeten samen de afwas doen. Het is een experimenteerruimte waarin we goede dingen voor elkaar kunnen doen. Ik betaal wat meer voor de gastenkamer en die gast kookt weer wat vaker en past op m’n kinderen. Dan gaat het niet om nobele dingen doen, maar om liefde en vriendschap.
Hoe inspireert geloof jou hierin?
Mijn inspiratiebron is christelijk. Ik geloof dat er iemand is geweest die de hoogste autoriteit heeft en dat is Christus. Dat betekent dat andere machten dus geen hoogste autoriteit hebben, zoals inkomen, nationaliteit, overheden, verslavingen, status en grenswachten. Die zijn tijdelijk en zullen plaats maken voor een nieuwe wereld van vrede en recht. Volgens mij is dat een hele oude orthodoxe manier van naar geloof kijken: ‘wij geloven niet in de keizer, wij geloven niet in de religieuze wet, maar we geloven dat God op aarde is gekomen en ons echte vriendschap en vrijheid heeft laten zien die alle culturen overstijgt’. Dat is iets heel anarchistisch. Het goede nieuws gaat over vrijheid. Hoe word je vrij om elkaar lief te hebben en vriendschap te krijgen, in plaats van hoe word je een goed mens.
Dat verandert wanneer ik me laat leiden door mijn idealen. Bij idealisme staat een bepaald eindplaatje over de ideale maatschappij centraal. Dat moet ik dan ‘bereiken’. Maar de vredevolle toekomst waar ik in geloof, die kan ik niet bereiken. Die wordt ons gegeven en het enige wat mij wordt gevraagd is erop af te stemmen in mijn waarden en in de keuzes die ik maak. Waarden zijn open, die verbinden me met andere mensen. Natuurlijk heb ik ook wel eens idealen over hoe een goede woongroep eruit zou moeten zien of wat onze rol zou zijn in de wijk. Maar het is een valkuil. Zodra je die formuleert en wil bereiken dan gaan er mensen afvallen. Die passen daar niet bij. Of een bepaalde gebeurtenis past daar niet bij. Of je eigen tekortkomingen passen daar niet bij. Er gaat altijd oordeel in sluipen. Daarom vind ik idealisme gevaarlijk. Idealisme moet je afleggen als je de liefde centraal wilt stellen.
Jij benadrukt het belang van ontmoeting boven hulp. Maar wat als mensen praktisch in de knel zitten, hebben ze dan niet gewoon hulp nodig?
Er zijn hier in Nederland overal loketten waar je hulp kunt krijgen. Het maakt mensen ook zwak om overal om hulp te vragen. Er komen bij ons veel groepen die vragen: ‘kunnen we een keer koken voor vluchtelingen?’. Maar de vluchtelingen die ik ken zitten thuis en hebben helemaal niets te doen. Die hebben helemaal geen behoefte dat iemand eten voor ze maakt. Ze willen zelf graag iets betekenen voor een ander. Dus zeg liever: ‘ik heb hulp nodig, ik wil graag dat iemand eten voor me maakt’. Dan ken ik vluchtelingen die dat voor je willen doen.
Tegelijkertijd roepen mensen als Rutger Bregman op om ons zo efficiënt mogelijk in te zetten om zoveel mogelijk mensen te helpen. Hoe kijk jij daarnaar?
Dat ademt iets dat de materiële tekorten van mensen de kern zijn van het ongeluk in de wereld. De meeste mensen die ik ken zijn niet verdrietig omdat ze tekort hebben, maar omdat ze zich niet geliefd voelen en geen zinvolle relaties kunnen hebben met elkaar. Natuurlijk zijn er mensen die geen eten hebben of die dood gaan aan malaria, dus het is goed om daar iets te doen. Maar die nadruk op het effect gaat heel erg over wat je kunt meten. Wat is het effect van vriendschap? Hoe kun je dat nou afwegen tegen het effect van een medicijn. Dat is toch niet te doen?
Het materiële is niet onbelangrijk, maar ik geloof dat de wortel van materieel geluk zit in vriendschap, vreugde, vrede, vertrouwen en hoop. En niet in een fonds met geld dat materieel effect kan sorteren. Die benadering motiveert uiteindelijk niet. Het verandert je hart niet. Je houdt het niet vol en het is ook niet waar de wereld om vraagt. Als je mensen echt wilt helpen dan moet je zelf ook je kwetsbaarheid durven laten zien en je hulpvraag op tafel leggen. Elkaar echt ontmoeten als kwetsbare gelijke mensen. Daarin zit de revolutie.
Over Bram In de wereld van zingeving en mentale gezondheid speurt Bram naar alternatieven. Alternatieve blikken. Alternatieve keuzes. Alternatieve manieren van leven. In zijn verhalen, zijn boek Onzeker Weten én in zijn dagelijks werk als fietskoerier.
Tweewekelijks een inspirerende overdenking in je mailbox?
Met bijpassende reflectievragen om zelf mee aan de slag te kunnen. Meld je hieronder aan. ⬇️