We zijn op zoek. Op zoek naar zin. In oude tradities en nieuwe vormen. In de kerk, erbuiten of aan de rafelranden. Hoe doe je dat als je niet meer uit de voeten kunt met je geloof, vraagt journalist en religiewetenschapper Pauline Weseman zich af in haar nieuwe boek ‘Ziel zoekt zin’. Haar heilige huisjes stortten in en dus ging ze op zoek naar reisgenoten en nieuwe vormen. Hoe ga je verder als je geloof het niet meer doet?
Je bent ‘Ziel zoekt zin’ gaan schrijven nadat jouw geloof vastliep. Wat gebeurde er?
“Ik ben evangelisch fundamentalistisch opgevoed, maar in de loop van mijn leven zijn dingen gaan wringen. Dat kwam helemaal op scherp te staan na het overlijden van mijn man. Dat God voor mij zorgt, wat betekent dat dan nog? Het idee van een hemel bood mij weinig troost. De ideeën die ik had meegekregen hielpen me niet. Ik had veel van mijn geloof al eerder verloren, maar helemaal niet ontdekt wat dan wel werkt.
Toen kreeg ik een burn-out. Ik ontdekte dat stilte mij goed deed, leerde mezelf toe te staan dat ik verdriet had en het allemaal niet meer wist. Dat gaf me de ruimte om nieuwe dingen te ontdekken.”
En daar ben je toen over gaan schrijven?
“Ja, ik ben gaan zoeken naar mensen die ook vast zijn gelopen in hun geloof en naar hoe zij daar mee zijn omgegaan. Hoe doen jullie dat? Daarom heb ik voor het blad Volzin mensen geïnterviewd over hun levensverhaal. En ik ben voor reportages in Trouw gaan kijken wat er voor vormen ontstaan. Met drie duidende essays erbij van experts is dat een boek geworden: Ziel zoekt zin.
Ik trof vaak hetzelfde aan. Het wordt steeds lastig wanneer de geloofsleer begint te wringen met wat je ervaart. Als die niet meer met elkaar te rijmen zijn. En toch blijven deze mensen spitten in allerlei christelijke tradities. Daar zoeken ze naar wat waardevol is. Ze willen vaak niet meer naar een kerk, want dan lopen ze aan tegen regels, dogma’s, het institutionele en gedoe. Dat trekken ze niet meer. Maar toch laten ze die wortels niet helemaal los.”
“Nieuwe vormen zijn geen afscheid van geloof, maar een nieuwe weg om te ontdekken waar het ten diepste om gaat.”
Als er van alles sneuvelt, wat komt er dan bovendrijven?
“Dan komt de nadruk op andere dingen te liggen. Er is veel behoefte aan ruimte om te mogen zijn zoals je bent en te mogen zoeken. Aan rituelen en aan spelen. En dan is het vervolgens de kunst om daar vormen bij te vinden. Er is zo veel! Er is zoveel honger naar vernieuwing. Maar dan moet het wel anders. Vaak met meer aandacht voor het lichaam: dans, massage, yoga. Met creativiteit, poëzie. Rondom stilte of ontmoeting. Of eenvoud en klimaatactivisme. Nieuwe vormen zijn geen afscheid van geloof, maar een nieuwe weg om te ontdekken waar het ten diepste om gaat. Veel kerken zouden dat ook zo meer mogen zien.”
Ik kan me voorstellen dat zo’n zoektocht ook best alleen kan voelen. Hoe kun je elkaar vinden?
”Dat is inderdaad lastig. De kerk is op zich natuurlijk een heel handig middel. Die staat daar gewoon en daar kun je naartoe. Die kan een plek zijn van warmte en community. Maar wat als je er niet meer naartoe gaat? Waar vind je dan een community?
Tijdens het interviewen dacht ik heel vaak: ‘jij zou eens met die en die moeten praten’. Het is zo versplinterd en gelijkgestemden zijn soms lastig te vinden. Er zijn zoveel mensen aan het zoeken. Zou ik ze niet eens bij elkaar kunnen brengen? Dat ze zich kunnen laven aan elkaar. Dat is toen de Proeverij geworden in oktober, mijn boekpresentatie. Al die initiatieven waren daar bij elkaar en mensen konden daar workshops volgen. De reacties waren zo mooi! Zij en ik ontdekten: er zijn meer mensen zoals ik. En er is heel veel te vinden. Het christendom is zo veelkleurig. Omdat er zoveel vraag is naar meer, kijken we nu naar een vervolg van De Proeverij.”
“Er wordt zoveel in ons eentje geploeterd, dat zou niet nodig moeten zijn.”
Wat zou je mee willen geven aan alle zielzoekers? Hoe verder als je geloof het niet meer doet?
“Volgens mij is de eerste stap om eens heel eerlijk te kijken naar wat je jezelf voorhoudt, met welke overtuigingen. Met welke antwoorden hou je jezelf zoet en welke werken echt voor je? Dat kan best confronterend zijn. Ik heb mezelf van alles voorgehouden wat gewoon niet werkt. Vraag je eens af: in hoeverre verandert dit mijn leven? Hoe helpt het me,n relatie met mezelf, met God en met de ander?
Kijk eens heel eerlijk naar wat jou goed doet. Waar heb je behoefte aan? Is dat rust, stilte, het bos? Het kan alles zijn. En probeer dat dan in je leven te vergroten. Als je merkt dat het bos je goed doet, moet je misschien eens vaker naar het bos. Als je energie krijgt van het werken met vluchtelingen, kun je daar misschien meer tijd aan besteden. En ga dan ook op zoek naar gelijkgestemden. Om samen op te trekken. Dat hoeft niet iets groots te worden. Maar het is nodig om elkaar te bekrachtigen. Om elkaar te helpen als het even minder gaat of als je iets spannend vindt. Dat mag. Het is iets nieuws en dat is altijd spannend. Zoek elkaar daarin op. Er wordt zoveel in ons eentje geploeterd, dat zou niet nodig moeten zijn.”
Ben je benieuwd naar de mensen en initiatieven die Pauline vond? Check dan haar boek ‘Ziel zoekt zin. Hoe verder als je geloof het niet meer doet’
Fotografie: Nienke van Denderen
Over Bram: Met onverwachte gedachtegangen wil Bram vanzelfsprekende verhalen openbreken. Hij geeft zijn filosofische hersenspinsels handen en voeten als pionier bij De Kwekerij en in Onzeker Weten, het boek dat hij schreef met Rikko Voorberg en Gerko Tempelman.
Wil je verder lezen?
Tweewekelijks een inspirerende overdenking in je mailbox?
Met bijpassende reflectievragen om zelf mee aan de slag te kunnen. Meld je hieronder aan. ⬇️