“Wie ben ik? Dat is de plek waar alle verwondering en mysterie ontstaan”

‘Waarom heb je het boek geschreven?

Ik ben tijdens het schrijven een paar keer gestopt. Het begon met grote ideeën over het universum en elementaire deeltjes, maar het boek verveelde me. Op een dag dacht ik, ‘mijn oma bewaarde geld in haar bh, waar ging dat ook alweer over?’ Daar moest ik beginnen.

Het boek heet ‘Everything is spiritual’, maar wat betekent spiritualiteit voor jou?

Rob lacht uitbundig en zegt: “Sommige vragen zijn zó groot, dat je erom moet lachen. De meeste mensen zouden beginnen met objecten: mijn lichaam, deze ruimte, andere mensen, planeten, de zon. De meeste mensen beginnen met verschillende objecten die interacteren en zich reproduceren. Maar dat zou voorbijgaan aan het bewustzijn dat deze objecten observeert. Wie doet dit? Er zijn emoties en gevoelens, die vinden allemaal plaats in iets. De moderne wereld waar we in leven gaat daar vaak aan voorbij. In het boek vertel ik het verhaal van iemand die op zoek gaat naar een goeroe om antwoord te krijgen op de vraag: “Wie ben ik?” Hij komt bij de goeroe aan en vraagt dit. Waarop de goeroe antwoord: “Who’s asking?”

‘Ik ben’ behoort tot de kern van elk mens, dat is wat we weten, dat iemand een ervaring heeft. Spiritualiteit is voor mij beginnen met vragen: “Wie is de wie achter de wie?” De lange geschiedenis van de mensheid laat zien dat spiritualiteit iets is wat vanbinnen begint. Dat is de plek waar alle verwondering, mysterie en blijdschap ontstaan.”

Bij Holy Hub hebben we momenteel een campagne over materialisme en overvloed. Waar raken die thema’s aan spiritualiteit?

“Stockpiling!” Roept Rob uit. “Het geeft een beklemmend en verstikkend gevoel als je alleen maar voorraden aan het aanleggen bent. Daar zit vaak een gevoel van angst achter voor iets wat in de toekomst nog gaat komen. Je mind is dan niet volledig aanwezig in het moment. Je bent bezig om je bezit te beschermen tegen anderen die niet genoeg hebben en dat zorgt voor stress.” Lachend: “Rijke mensen dansen niet zoveel.”

Bij een nieuwe auto denk je: hoe zorg ik ervoor dat er geen krassen op komen? Je bewapent jezelf op een bepaalde manier. Het succesvolle, materialistische westen komt er steeds meer achter: “Oh my God, een deel hiervan is echt heel slecht voor ons!” Sommige objecten die we accumuleren drukken een gewicht op onze spirituele ziel. Ze drukken op je en hebben een verwoestend effect op hoe je beweegt in de wereld.”

“’Ik ben’, behoort tot de kern van elk mens, dat is wat we weten, dat iemand een ervaring heeft.”

Hoe ziet een leven eruit waarbij je leeft vanuit het ‘genoeg’?

“Ik heb mijn fiets hier hangen, zie je? Op zondagochtend rij ik naar de boerenmarkt en koop daar boodschappen. Vandaag ga ik met mijn dochter naar de bibliotheek, nadat ze naar school is geweest. Ik heb hier een microfoon staan, daarmee maak ik de RobCasts. Lachend: “dat is mijn antwoord op jouw vraag.”

Hoe ziet spirituele rijkdom eruit voor jou?

“Ik begin altijd met wonder and awe. Wat iedereen eigenlijk wil, is ’s ochtends wakker worden met een gevoel van verwondering en ontzag over je eigen bestaan, je eigen existentie. Kijk eens naar wie we mogen zijn en mogen doen?! Dat sluit boosheid, verdriet, verlies, angst en teleurstelling nooit uit, dat hoort er helemaal bij. Het is belangrijk om jezelf mens te laten zijn. Een spiritueel rijk leven is een leven waar er genoeg ruimte is om uitdrukking te geven aan alle emoties. Wie kan er naar Oekraïne en Rusland kijken zonder dat je hart breekt? Hier in Los Angeles zijn er veel mensen die geen thuis hebben en op straat leven. Je voelt dat. Verwondering en ontzag ontkent de pijn niet. Het gaat om genade waardoor het er allemaal mag zijn. Dat is waar het allemaal begint. Ik heb zoveel mensen gezien die zeggen: ‘oooh, het is allemaal amazing!’ Het is geweldig om een mens te zijn op deze planeet die door de ruimte slingert! Wat buitengewoon, raar en vreemd! Alle leerwijzen uit elke traditie zijn bekend met de pijn en existentiële angst van het leven en toch zien zij de verwondering in het leven.

Hoe kan die eeuwenoude wijsheid helpen bij het ervaren bij die verwondering?

Wanneer je iemand ontmoet uit een andere tijd, uit een andere plaats die begrijpt wat jij doormaakt in deze tijd en op deze plaats en daar inzicht en waarheid over heeft. Kan je je opeens realiseren ‘Ik hoef niet helemaal vanaf nul te beginnen’. Rumi, een soefi-mysticus, schrijft gedichten over deeltjes en liefde en nu hebben we kwantumfysici die het hebben over hoe alles gemaakt is van deeltjes en je denkt ‘wat?!’. Of bijvoorbeeld Meister Eckhart of andere mystici helpen om dingen te laten aarden, om een grond te vinden. Het gegeven dat je een tekst leest die al duizenden jaren tot mensen heeft gesproken, dat alleen al geeft een bepaald fundament, zoals technologie. Mensen zijn al lang geleden begonnen met het worstelen met de implicaties van technologie. Hebben mensen het morele vermogen, de integriteit om met hun vuur om te gaan?

Ik geloof dat alles wat niet houdbaar is op de lange termijn, niet zal voortduren. Je kunt iets voor 6 maanden doen op basis van adrenaline. Je kunt jezelf misschien voor een paar jaar pushen, maar als iets niet houdbaar is in het kwetsbare deel van je hart en in hoe je voor je lijf zorgt, de snelheid waarop je leeft en hoe je voor de aarde zorgt… Het zijn patronen en je leert om ze steeds beter te zien.

“Een spiritueel rijk leven is een leven waar er genoeg ruimte is om uitdrukking te geven aan alle emoties.”

Je boek ‘Everything is spiritual’ verraste me, omdat het boek die verwondering, ook qua stijl, ademt. De grootsheid, de verbazing, de menselijke ervaring staat centraal. Bij mijn theologiestudie lees ik vaak boeken die meer rationeel zijn en droog. Kan die je die verwondering leren? Is het een kwestie van perspectief waarmee je naar de wereld kijkt?

Rob: “Absolutely!” Het begint altijd bij het lichaam. Er is een interessant verband tussen adem en verbeelding. Soms weet iemand niet hoe hij/zij verder moet in het leven. Het is een gevoel van vastzitten en geen visie hebben voor je leven. Vaak is dan er iets wat je kwijt bent geraakt of wat kapot is gegaan en dat er niet goed om gerouwd is. Sommige mensen weten niet wat dat is of hoe je rouwt, maar rouw gaat om op een goede manier toestaan om dat wat was te laten gaan. Als je er niet om rouwt en het op een goede manier voorbij te laten gaan, natuurlijk is het dan lastig om je iets nieuws voor te stellen. Soms is er veel opgehoopte rouw. In de traditie waar ik uitkom, ik bespreek het een beetje in het boek, is de houding om gewoon door te blijven werken. En dat is precies het probleem. Bij twijfel, gewoon doorgaan, want je wilt niet dat iemand denkt dat je lui bent. Het heeft me jaren gekost om dat te zien en vaak blijf ik hangen in ontkenning. Soms kan je de verandering ook bij mensen zien. Als iemand bij mij komt, zeg ik: “Zet je voeten stevig op de grond, haal diep adem.” Ik vraag mensen: “Vertel me wat je angst is, in minder dan drie woorden.” Het is geweldig om te zien hoe iemand opeens stil wordt en ze het opeens vinden. Dan heb je opeens een heel ander gesprek met iemand. Er is een hele wereld van verwarring en je gedachten die alle kanten opgaan, maar daaronder zit je hart, je lichaam, waarvoor het kraakhelder en duidelijk is.

Iemand vroeg me aan je te vragen hoe God en de natuur zich tot elkaar verhouden. Staat God boven de natuur of niet?

Rob lacht: “Dat soort vragen vind ik zo ongelofelijk saai!” Het woord ‘God’ wordt dan behandeld als een object, net zoals alle andere objecten. Misschien groter of machtiger, maar één bepaald ding te midden van andere dingen. Als er een goddelijk iets is dat de bron van alles is, dan zou het niets moeten zijn, in de zin van niet-iets, anders zou het gewoon een ding zijn te midden van andere dingen. Het zou iets moeten zijn waarbinnen alles gebeurt. Om iets ultiem te laten zijn, zou het vormloos moeten zijn. Elke wijsheid traditie komt daar ook wel bij uit. Bij iets mystieks en iets vormloos waarbinnen alles gebeurt. Het is een saaie vraag, maar eigenlijk ook een opwindende, want het neemt je mee naar ‘wat is het waarbinnen alles gebeurt?’ Noem het God, prima, maar wat dat is, dat uitgestrekte vormloze is ook aanwezig in jou en mij. Het is mijn ervaring dat de mensen die het meest over God praten, het eigenlijk over iets hebben wat veel kleiner en beperkter is en missen daarmee denk ik wat écht goddelijk is. Wanneer je over iets discussieert, is het geen discussie. Het is een ervaring. De discussie over God, ondermijnt al hetgeen waar je naartoe wilt. In veel tradities kom je uit bij stilte en dat is wat ik bedoel met verwondering en ontzag. Dat is geweldig!

Je boek heet ‘Everything is Spiritual’. Welke reis heeft geleid tot die conclusie?

Toen ik in 2006 begon met de ‘Everything is Spiritual’ Tour, gebruikte ik die zin om uitdrukking te geven aan de diepte van het leven. Op een gegeven moment stuitte ik op kwantumfysica. Alles is gemaakt van atomen en atomen zijn gemaakt van deeltjes en deeltjes bestaan uit kleine stukjes energie die in relatie staan met elkaar. Deze stoel waar ik op zit, mijn bureau, het bestaat allemaal uit atomen en uit deeltjes en dat is allemaal oneindige energie en relaties. Toen ik daarachter kwam dacht ik: ‘ik wist het!’. Intuïtief wist ik dat er iets dynamisch is aan de aard van de realiteit. In de kern bestaat uit het uit beweging, uit iets relationeels. Er zijn zulke momenten waarop je op een onderliggende eenheid van alles stuit. Denk aan de momenten uit je eigen leven waar je je eigenlijk voor schaamt en dan zijn er die momenten waarop je je bewust werd dat het allemaal goed is. Dat het goed is om jou te zijn en het er allemaal bij mag horen. Al die kleine stukjes vormen ergens een eenheid ook al voelt het chaotisch. Je kunt het ‘het heilige’ noemen of ‘het goddelijke’. Als je met mensen in gesprek gaat kom je erachter dat veel mensen momenten hebben, met muziek, met geliefden, opstaan tegen onrecht, iets in de natuur, waarop duidelijk wordt dat het niet allemaal chaos is. Dit ontstaat allemaal binnen iets dat een eenheid heeft, een bewustzijn, niet-dualistisch, verschillende tradities geven dit verschillende namen, maar delen dit.

En wat hebben kwantumfysica en spiritualiteit met elkaar te maken?

Op het meest diepgewortelde niveau zegt elke kwantumfysicus: ‘Ja, alles is nog veel gekker dan verwacht.’ Dat betekent niet dat we niet leren of dat we niets kunnen testen, maar alles is nog veel ingewikkelder dan gedacht. Zelfs Einstein zei ‘God dobbelt niet’, God speelt geen kansspelletjes. Ik heb er geen achtergrond in, maar toen ik me ging verdiepen in kwantumfysica, kwam ik er ook achter. We weten niet waar de deeltjes vandaan komen, we weten niet waar ze naartoe gaan. Er is een complexiteit, een absurditeit in de wereld en in de menselijke ervaring die vol zit met schoonheid. Het kan je redden van de zwaarte die je zo makkelijk kan verstikken. Als je een interview leest met iemand die je bewondert zeggen ze zelden ‘Ja, ik ben altijd al geweldig geweest’. Nee, ze lopen meestal een beetje mank. Ze zeggen ‘er was dit ding dat ik wilde en ik bleef ermee bezig.’ Ze werden gegrepen door iets en ze volgden het. Ze verontschuldigden zich niet of rationaliseerden het niet, maar bleven het gewoon volgen. Denk aan alle muziek, alle kunst die je ontroerd heeft. Of denk aan eten. “Er komt iets uit de aarde op en we eten het en we zijn er dol op en we gaan naar restaurants,” zegt Rob lachend. “Alle vreugde van het leven. Vreugde heeft geen moeite met de absurditeit van alles.”

“Er is een hele wereld van verwarring en je gedachten die alle kanten opgaan, maar daaronder zit je hart, je lichaam, waarvoor het kraakhelder en duidelijk is.”

Nog een vraag die misschien te groot is, maar bij spiritualiteit denk ik ook aan het begrip ‘ziel’? Wat betekent de ziel voor jou?

Je hebt die uitspraak: ‘je hebt een oude ziel’. Soms zeggen ouders dat over een kind. We proberen daarmee een tijdloze essentie van de persoon te vatten die niet synchroon is met waar ze kwamen opdagen qua tijd en plek. Elk mens heeft een lichaam, geboortedatum en plek waar je geboren bent, maar er is ook een andere dimensie. Mensen zeggen bijvoorbeeld ‘je bent geboren om dat te doen’ en op die manier praten we over bestemming of ergens voor geroepen zijn. Er is iets gaande wat het lichamelijke en tijdelijke overstijgt. Ook het idee dat alles bij de dood stopt, is een naïef idee. Veel mensen voelen zich verbonden met hun voorouders en overledenen. Over de jaren kom ik vaak mensen tegen die zeggen: ‘ik heb een PhD in dit, ik werk voor dit bedrijf, ik ben hoogopgeleid, maar moet je horen wat er met mij gebeurde…’ en dan komt er een bijzonder verhaal en zeggen ze ‘ja, maar natuurlijk geloof ik niet wat er met mij gebeurde, want ik ben hoogopgeleid en heb een intellectuele reputatie’. Na een tijdje is het enige wat je kunt doen: glimlachen. De grenzen zijn veel meer open, wat het betekent om mens te zijn is veel minder beperkt. Het is een veel groter perspectief.

Rob Bell (1970) is een Amerikaanse theoloog en schrijver van verschillende bestsellers. Hij schreef 11 boeken, waaronder over seks, spiritualiteit, de hel en Elvis. Ooit was hij leider van een Amerikaanse megakerk, maar maakt zich daaruit los en inspireert nu duizenden mensen buiten de kerk. Hij maakt de populaire RobCast, tourt met Oprah en Time Magazine noemde hem in 2011 één van de 100 meest invloedrijke mensen ter wereld.

Wil je verder lezen?

Tweewekelijks een inspirerende overdenking in je mailbox?

Met bijpassende reflectievragen om zelf mee aan de slag te kunnen. Meld je hieronder aan. ⬇️