Noraly Beyer: “zonder de menselijkheid van de ander, ben jij geen mens

Er is een heleboel los gekomen in de afgelopen weken, eerst in de VS en later ook in Nederland, rondom Black Lives Matter en het slavernijverleden. Hoe heeft dat jou geraakt?

“Ten eerste: Black Lives Matter is een Amerikaanse beweging van oorsprong, en is al oud – niet pas iets van dit jaar. De beweging is overgeslagen naar de rest van de wereld, toen het beeld van George Floyd de hele wereld over is gegaan. Mensen zijn daar erg van geschrokken: dít mag niet, dit kán niet, dat de ene mens net zo lang op een ander mens blijft zitten tot ‘ie dood is. En daar komt bij dat het een witte mens is, die dat met een zwarte mens doet. Black Lives Matter heeft daardoor nieuwe betekenis en een beeld gekregen.

Ik denk niet dat we Nederland één-op-één kunnen vergelijken met Amerika. Natuurlijk gebeuren ook hier dingen gebeuren die niet door de beugel kunnen. Dat de politie etnisch profileert, dat is bewezen, en ook hier zijn daarbij doden gevallen. Eigenlijk hoorde ik pas op het veld in de Bijlmer (tijdens het Black Lives Matter protest in het Nelson Mandelapark, red.) dat in Zwolle ook een jongen is doodgegaan, op dezelfde manier als George Floyd. Waarom hebben we dat toen niet opgepikt? Er was geen beeld van.

Wat heeft het bij mij losgemaakt? Vooral de vastberadenheid bij jonge mensen, ‘wij willen dit niet’. Wij willen niet dat de één de ander gaat overheersen, omdat de één vindt dat de ander minder is. En daardoor minder rechten heeft, en je je het recht kunt toe-eigenen om de ander de dood in te trappen of te slaan. Het maakt me heel blij en gelukkig dat jongeren hier tegen in opstand komen. Ik woon in de Bijlmer, en zag hoe in het Nelson Mandelapark meer dan 10.000 mensen bij elkaar kwamen. Het viel me op dat het jonge mensen waren, wit en zwart, van alle gezindten eigenlijk. En dat stemt mij hoopvol.

De leuze is ‘black lives matter’. Maar voor mij geldt ‘all lives matter’. In dit geval gaat het wel om het contrast tussen wit en zwart, omdat je als je wit bent – omdat het er ooit in is gewreven – meer waard bent dan een zwarte. En doordat het er vroeger zo is ingewreven, met de bijbel in de hand of niet, is het zó moeilijk om dat er weer uit te krijgen. Er spelen nu natuurlijk ook allerlei economische belangen bij. Maar het feit dat je als witte mens vindt dat een zwarte mens minder waardig is, dat kan natuurlijk niet. En vandaar ook black lives matter. Maar ik vind dat je elk mens als gelijkwaardig aan jezelf moet beschouwen. Want zonder de menselijkheid van de ander, ben jij geen mens. Dat is iets van Nelson Mandela hè.

Wat hoop je van jongeren?

Ik hoop dat jongeren dit niet vergeten, dat ze dit hebben meegemaakt. En dat ze de vastberadenheid in zich hebben gevoeld, van ‘dit kan niet’, hier kom ik tegen in opstand. Hoe moeilijk het soms ook kan zijn, ik hoop dat ze het nooit vergeten.

Je hebt ook meegedaan aan de Preek van de Leek. De voorbereiding was voor jou was ook een zoektocht: waar kom ik vandaan, ook wat betreft geloof? En wat betekent dat nu nog voor me?

Ik vond het heel mooi, dat ik daardoor op zoek moest gaan naar mijn geloof. En ook: wie ben ik eigenlijk? Vragen waar ik opeens een antwoord op moest zoeken. Maar je vindt nooit hét antwoord – je zoekt altijd weer verder, en steeds komen er weer nieuwe inzichten bij.

Ik hecht veel waarde aan te zeggen ‘ik ben er dankzij mijn voorouders’. Want zonder hen was ik er niet. Dat geldt voor iedereen natuurlijk, maar daar sta je niet zo vaak bij stil. Ik ben gaan zoeken naar waar ik precies vandaan kom. Ik wist wel dat er ergens in de verte een slavernijgeschiedenis was, maar daar werd thuis nooit over gepraat. Waarom deden we dat niet?

Ik ben er dankzij hen. Ik weet dat ze in slavernij hebben geleefd, dat ze verhandeld zijn. Allemaal vreselijke dingen. Maar wat ze ook moeiten hebben ontberen: ik ben er. Ik ben geworden wie ik ben, mede door hen. Dus dan denk ik: als ze me zien, mogen ze trots zijn.

Wat ik heel mooi vind is dat je koos voor een ritueel aan het begin van de dienst, een Winti-ritueel te doen.

Een voorouderceremonie, ja. Ik weet dat jullie er moeite mee hadden, kan dat wel in de kerk? Ik vond het heel spannend en geweldig dat jullie daarin hebben toegestemd. Het is niet alleen belangrijk voor mij, maar voor iedereen: jij bent er ook dankzij al die mensen die voor jou zijn geweest. Tijdens zo’n ritueel zeg je je voorouders gedag en bedank je ze. Je hoopt dat ze bij je blijven en je behoeden voor misstappen. Maar ook dat je samen met ze kunnen feest vieren als er iets moois is. En bovenal ben je dankbaar, dat zij hun leven hebben geleid en dat ze dat aan jou hebben doorgegeven. En dat leven geef je vervolgens zelf ook weer door. Dat geeft zin aan je leven. Zij hebben niet voor niets geleefd, en ik hoop dat ik ook niet voor niets leef.