Hoeveel zin heeft een festivalloze zomer?

Ik was benieuwd hoe millennials dat beleefd hebben. Zij zijn immers de drijvende kracht achter festivals: 9 op de 10 van hen bezocht in 2017 een of meerdere festivals. Misten ze het, wat misten ze dan, of was het eigenlijk ook wel een keer lekker? Ik vroeg het aan een paar millennials in mijn netwerk. Dit is wat ik terugkreeg.

Een zomer zonder festivals

Op de vraag hoe ze de zomer zonder festivals had beleefd vertelde Sanne: ‘Het was een zomer met veel rust en weinig FOMO (fear of missing out), wat voor de verandering erg fijn is.’ Iets degelijks vertelde ook Patty: ‘Normaal gesproken ben ik wel een festivalganger, maar ik moet eerlijk bekennen dat ik het dit jaar niet zo gemist heb. Ik vond het wel lekker rustig zo.’ En Ida zei: ‘Persoonlijk ben ik niet echt een festivalganger op sporadische en spontane deelname na. De invulling en waarde van mijn zomer heeft dus niet geleden onder het niet doorgaan van festivals.’

Op de vraag waar ze naar uit hadden gekeken en wat ze nu gemist hebben kreeg ik deze antwoorden. Sanne: ‘Dansen op muziek waar ik blij van word. Inspirerende, culturele impulsen.’ Ida zei: ‘Ik zie om me heen dat vele leeftijdgenoten zich een jaar lang voorbereiden op een festival en deze zomer als leger en zinlozer ervoeren.’ Eva brengt nog iets heel anders in: ‘Ik zou naar Mysteryland gaan en bij dat festival hoort Xtc. Je bent daardoor gedurende het festival op een heel andere golflengte. Een soort hele lange escape. En dat is – en dat vinden heel veel hoog opgeleide dertigers – wel heel fijn. Ik denk dat voor veel millennials de diepste reden om te gaan ligt bij het druggebruik’

Beleving en betekenis

Ik was ook benieuwd wat millennials ervaren bij festivals en wat dat voor hen betekent. Patty zei daarvan: ‘Als ik nadenk over wat festivals me brengen, is dat de combinatie van in een andere, afgesloten wereld zitten met gelijkgestemden, met vrienden te zijn en nieuwe mensen te ontmoeten, en te genieten van schoonheid (in muziek, ontmoetingen, spontaniteit). En natuurlijk dansen! Naast lichamelijke vermoeidheid, levert het me altijd weer inspiratie op. Bijvoorbeeld door inzichten wat ik haal van mensen, maar ook nieuwe concerten om te bezoeken en muziek om verder te onderzoeken.’ Sanne: ´Samenzijn met mensen met een gedeelde interesse/liefde voor hetgeen waar je bent. Bij culturele festivals: geïnspireerd raken, (vormen van) kunst beleven. Festivals waar ik me voel aansluiten bij de mensen, sfeer en/of het onderwerp van het festival, daar krijg ik energie van.’ Eva: ‘In tegenstelling tot alcohol maken drugs mensen heel open en lief naar elkaar. Het creëert heel veel saamhorigheid. Je leeft even in een andere wereld, een mooie wereld. Daarna krijg je wel een paar dagen een dip, maar dat is het wel waard.’

Toch een goede zomer

Was het evengoed toch een goede zomer, vroeg ik nog.

Patty: ‘Ik heb nu invulling gegeven aan mijn zomer door meer dingen vanuit huis te doen, te genieten van mijn huis en stad en daar mensen te ontmoeten. Ook ben ik uiteindelijk nog op vakantie gegaan naar Duitsland met mijn vriend – wat ook heerlijk was.’ Sanne: Meer 1 op 1 afspreken met mensen. Meer de natuur in gegaan. Veel korte vakanties. Dit was een bevredigende zomer, omdat ik in deze periode specifiek behoefte had aan rust.’ Eva: ‘Ik ben een aantal maanden geleden gestopt met het drinken van alcohol. In deze fase vond ik het ook wel prima dat de zomer óók vrij was van Xtc. Dat was op een ander manier ook wel weer bevrijdend.’

Even uitzoomen

Als ik vanuit deze reacties een beetje uitzoom ontdek ik dat deze paar ervaringen in lijn liggen met ervaringen van leeftijdgenoten. Uit verschillende artikelen en blogs verzamelde ik de volgende redenen voor millennials om naar festivals te gaan. Voorop staat de behoefte aan samenzijn met gelijkgestemden in tijden van maatschappelijke onrust. Ik bezoek een festival, dus ik ben. Even een paar dagen in een andere wereld verkeren, soms zelfs als vlucht, maar vooral om tot jezelf te komen. Dingen ontdekken en je laten inspireren. Bewustzijn van de natuur. Openstaan voor nieuwe ontmoetingen, wat veel gemakkelijker gaat dan in de kroeg. Liefde voor elkaar. Een heel lijstje dus, wat duidelijk maakt dat festivals zingevende gebeurtenissen zijn.

Vervanging klassieke religie

Ik werd getriggerd door een paar zinnen in een artikel van RTL-Nieuws. Daar las ik: ‘Uit het dagelijks bestaan vluchten, tot jezelf komen: festivals zijn uitermate geschikt om je even helemaal af te sluiten van de werkelijkheid en in het moment te leven. Bovendien zijn klassieke religies niet zo populair meer, maar er blijft behoefte bestaan om bij een groep te horen, om met gelijkgestemde mensen samen te zijn. Mensen voelen zich daar prettig bij, festivals geven dat saamhorigheidsgevoel.’

Goeie analyse, dit. Want inderdaad, religiewetenschappers zijn het er over eens dat de oorsprong van festivals ligt bij religies. Feesten in oude culturen – en ook in de bijbel – waren eigenlijk altijd geworteld in religieuze contexten. En het idee was, dat je je tijdens het feest verbond met God (of de goden) en met elkaar. Daar komt het woord religie ook vandaan: van religere, wat verbinden betekent. Niet zo gek dus dat millennials tijdens festivals zulke sacrale ervaringen hebben van verbondenheid, van boven jezelf uitstijgen en van inspiratie. Daarbij is het wel een spannende vraag waar die (door drugs opgewekte) extase nu precies tot leidt. Wordt je er echt meer jezelf van of ga je juist op in de massa? Een theoloog-filosoof, Frank de Graaff, schreef daar in de jaren 60 al dit over: ‘De extase onttrekt de mens aan zijn persoonlijk bestaan. De sacrale extase, het sacrale offer, de sacrale dans, de sacrale muziek, de narcotica, allen willen het bijzondere, het persoonlijke, opheffen in het algemene.’ Je kunt dus wel dénken dat je tijdens een extatisch festival tot jezelf komt, maar is dat ook zo? Goed om eens over na te denken.

Het kan dus ook anders

Maar als de festivals niet doorgaan is het dus niet meteen een zinloze zomer. Misschien is dat wel de winst van deze gekke tijd, dat we ontdekken dat het ook anders kan. Dichter bij huis, in kleinere kring, waar je juist ook het persoonlijke, het bijzondere kunt ervaren.  Het kan niet elke dag feest zijn, maar waar je je verbindt aan iets groters (natuur, God, het mysterie) en aan anderen wordt het alledaagse doorbroken en komt er muziek in.